نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی محمد جعفری ¹
• علیرضا نیکوئی ²
• علی قدمی فیروزآبادی ³
• کاروان شانازی ⁴
• محمد رضا بختیاری ³

¹ استادیارپژوهش بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات،

² استادیار بخش تحقیقات اقتصادی، اجتماعی و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و

³ دانشیار پژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش

⁴ دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، گروه ترویج و اموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان، ایران

چکیده

اصلاح الگوی کشت برنامه‌ای است که دولت با هدف دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی و حفظ امنیت غذایی دنبال می‌نماید. حفاظت منابع تولید پایه، خودکفایی در تولید محصولات اساسی و حفظ اشتغال کشاورزی از جمله اهداف این برنامه است. این پژوهش در همین راستا با تاکید برحفاظت منابع آب در دشت کبودراهنگ استان همدان اجرا گردید. با استفاده از مدلسازی به روش برنامه‌ریزی خطی برای منطقه مورد مطالعه، الگوهای بهینه تعیین شدند. سیاست‌های حفاظت منابع آب با دو سناریوی کاهش بهره‌برداری از آب‌های زیر زمینی به میزان 30 و 50 درصد و سناریوی خودکفایی تولید گندم مورد بررسی و آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان داد سیاست حفاظت از منابع آب باعث کاهش بازده برنامه‌ای الگوی کشت از 44/2 تا 24درصد در مقایسه با الگوی فعلی می‌شود. سطح زیر کشت غلات دیم نیز افزایش و سطح زیر کشت محصولات آبی کاهش یافت. سطح زیرکشت خیار وگوجه فرنگی افزایش یافته، ولی سطح زیر کشت علوفه و غلات آبی کاهش پیدا کردند. خودکفایی گندم تحت شرایط الگوی کشت موجود و بهینه به خودی خود محقق بود، اما در سناریوهای حفاظت منابع آب بدون اعمال قید خودکفایی میسر نشد. تحت سناریو خودکفایی گندم بازده برنامه‌ای و استفاده از نیروی کار بیش از سناریوهای حفاظت منابع آب کاهش یافت. افزایش بهره‌وری آب در هرکدام از سناریوها نسبت به وضع موجود مشهود بود. با توجه به یافته‌های تحقیق و در راستای حفاظت منابع آب و بهره‌برداری پایدار از این منابع، کنترل وکاهش بهره‌برداری به میزان 30 تا 50 درصد در راستای الگوی بهینه کشت ضروری است

کلیدواژه‌ها

• الگوی کشت بهینه
• بهره‌وری آب
• خودکفایی
• کبودراهنگ

عنوان مقاله [English]

Impact of crop pattern modification policies on water resources protection and self-sufficiency of wheat (Case study: Kabudrahang plain)

نویسندگان [English]

• ALI MOHAMMAD JAFARI ¹
• alireza nikouei ²
• ali ghadamifirouzabadi ³
• karwan shanazi ⁴
• mohammad reza bakhtiyari ³

¹ Assistant Professor of Economic, Social and Extension Research Department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Hamedan, Iran

² Assistant Professor; Economic, Social and Extension Research Department, Isfahan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Isfahan, Iran

³ Associate Professor, Agricultural Engineering Research Department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Hamedan, Iran.

⁴ PhD student in agricultural development- Department of Agricultural Education and Extension-Faculty of Agriculture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

چکیده [English]

Reforming the cultivation pattern is a program that the government pursues with the aim of achieving sustainable agricultural development and maintaining food security.Protection of basic production resources,self-sufficiency in the production of basic products and maintaining agricultural employment are among the goals of this program.In this regard,this research was carried out with an emphasis on the protection of water resources in the Kabudrahang plain of Hamadan province.Using linear programming modeling for the studied area, optimal patterns were determined. Water resource protection policies were examined and tested with two scenarios of reducing the use of underground water by 30 and 50% and the scenario of self-sufficiency in wheat production.The results showed that the water resource protection policy reduces the planned efficiency of the cultivation pattern from 2.44% to 24% compared to the current pattern.The area under cultivation of rainfed crops also increased and the area under cultivation of irrigated crops decreased.The area under cultivation of cucumbers and tomatoes increased, but the area under cultivation of fodder and water grains decreased.Self-sufficiency of wheat under the conditions of the existing and optimal cultivation pattern was achieved, but in the scenarios of water resources protection,self-sufficiency was not possible without applying the condition.Under the scenario of self-sufficiency of wheat, the planned efficiency and the use of labor decreased more than the scenarios of protection of water resources.According to the research findings, in order to protect water resources and sustainable exploitation of these resources,it is necessary to control and reduce their exploitation by 30 to 50 percent.

کلیدواژه‌ها [English]

• Optimal cultivation pattern
• water efficiency
• self-sufficiency
• Kobudahang